ବିଶ୍ୱ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ପଥରେ ଓଡିଶା !

ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ଶାସନର  ୧୦୦ ତମ ଦିନରେ ଯେତେବେଳେ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଘୋଷଣା କଲେ ଯେ ଆସନ୍ତା ୨୦୩୬ ସୁଦ୍ଧା ଓଡିଶା ଏକ 'ବିକଶିତ' ରାଜ୍ୟ ହୋଇଯିବ, ସେତେବେଳେ ସାରା ରାଜ୍ୟ ଆନନ୍ଦରେ କୁରୁଳି ଉଠିବା କଥା। ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ପ୍ରମୁଖ ଖବର ହୋଇ ଦିନଦିନ ଧରି ବାଜିବା କଥା। ଏହି ଘୋଷଣାଟି କେଡେ ବଡ ତାହା ବୋଧେ ଲୋକେ ବା ଗଣମାଧ୍ୟମ ବୁଝି ପାରିନାହାନ୍ତି। ଏବେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୟନୀୟ ସ୍ଥିତିରେ ଥିବା ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ଯଦି ଆଉ ମାତ୍ର ୧୨ ବର୍ଷରେ 'ବିକଶିତ' ରାଜ୍ୟ ହୋଇଯିବ ତାହା ଏକ ସର୍ବକାଳୀନ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ। ତେବେ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ୧୦୦ ଦିନର କାର୍ଯ୍ୟକାଳରେ ଏମିତି କ’ଣ ପ୍ରଗତି ଦେଖି ପାରିଲେ ଯେ ଆଉ ମାତ୍ର ୧୨ ବର୍ଷରେ ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ନରୱେ, ଜର୍ମାନୀ, ଆମେରିକା, ଜାପାନ ଆଦି ଦେଶ ଭଳି ବିକଶିତ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ତାଙ୍କ ହିସାବ କହିଲା ତାହା ଜଣାଇଥିଲେ ଖୁସିର ମାହୋଲ ବୋଧେ ପୁରା ଗରମ ହୋଇଯାଇଥାନ୍ତା। ଏମିତି ତ’ ନିଶ୍ଚୟ ହୋଇ ନଥିବ ଯେ ମୂଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବି ଜାଣି ନଥିବେ ଯେ ସେ କେଡେଟେ ଘୋଷଣା କରି ଦେଇଛନ୍ତି।

ଲୋକଙ୍କର ଆୟ କେତେ ହେଲେ, କେଉଁ ମାନର ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲେ, କେତେ ଓ କେଉଁମାନର ଗମନାଗମନ ଓ ଯୋଗାଯୋଗର ସାଧନ ହେଲେ, ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷାର ସ୍ତର କ’ଣ ହେଲେ, ତଥା, ଭିତ୍ତିଭୂମି ଓ ଢାଞ୍ଚାଗତ ବିକାଶର କେଉଁ ସ୍ତରକୁ ପହଞ୍ଚିଲ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟ ବା ଦେଶକୁ 'ବିକଶିତ' ରାଜ୍ୟ ବା ଦେଶ କୁହାଯିବ ତାହାରି କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବା ସୁଚକ ନାହିଁ। ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ଏକ ସହଜ ପନ୍ଥା ବିଚାରି ଅନେକ ଅର୍ଥନୀତି ବିଶାରଦ ତାହାକୁ 'ବିକାଶ'ର ଏକ ମାପକ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। କିନ୍ତୁ, ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିତିର ବିଚାର କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ମାନଦଣ୍ଡ ନୁହେଁ ବୋଲି ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞ କହନ୍ତି। ଉଭୟ ଯୁକ୍ତିର ତର୍କ ଅଛି। ଏବେ ବିକଶିତ କୁହାଯାଉଥିବା ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଦେଶର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଆମ ଦେଶ ବା ରାଜ୍ୟର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟଠାରୁ ଅନେକ ଗୁଣ ଅଧିକ। ତେବେ, ଏମିତି ଅନେକ ଦେଶ ବି ଅଛନ୍ତି ଯାହାର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଆମଦେଶ ବା ଆମ ରାଜ୍ୟଠାରୁ ଅନେକ ଅଧିକ ହେଲେ ବି ତାଙ୍କୁ କୌଣସି ହିସାବରେ ବିକଶିତ ଦେଶ କୁହାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଆଫ୍ରିକାର ଗେବୋନ ଦେଶ ପ୍ରଚୁର ପ୍ରାକୃତିକ ତୈଳ ରପ୍ତାନୀ କରୁଥିବାରୁ ସେହି ଦେଶର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଭାରତର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟର ତିନିଗୁଣରୁ ବି ଅଧିକ। କିନ୍ତୁ, ସେହି ଦେଶର ପ୍ରାୟ ପ୍ରତି ତିନି ବ୍ୟକ୍ତିରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେ ରହୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କର ଏକ ରିପୋର୍ଟ କହୁଛି। କାହିଁକି ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞ ‘ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ’କୁ ପ୍ରଗତି ବା ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ପ୍ରକୁତ ମାପକାଠି ବିଚାର କରନ୍ତି ନାହିଁ ଏହା ତାହାରି ଏକ ଉଦାହରଣ।  ତେବେ, ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟର ମାପକରେ ବି ଭାରତ ସାରା ବିଶ୍ୱର ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅତି ଦୟନୀୟ ୧୪୭ ତମ ସ୍ଥାନରେ ଅଛି ବୋଲି ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କର ଏକ ରିପୋର୍ଟ କୁହେ। ଆମ ପଡୋଶୀ ଦେଶ ଚୀନର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଭାରତର ୫ଗୁଣରୁ ବି ଅଧିକ।

ମାନବ ବିକାଶ ସୁଚକାଙ୍କକୁ 'ବିକାଶ'ର ସ୍ଥିତିକୁ ମାପିବାର ଏକ ଉଚିତ୍ ମାଧ୍ୟମ ବୋଲି ଅଧିକାଂଶ ବିଶେଷଜ୍ଞ ବିଚାର କରନ୍ତି। ସେଥିରେ ଉନ୍ନତ ଓ ସୁଖୀ ଜୀବନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନକୁ ବିଚାର କରାଯାଇଥାଏ।  ମାନବ ବିକାଶ ସୁଚକାଙ୍କରେ ୧ ସ୍କୋର ରହିଲେ ସବୁ ମାନଦଣ୍ଡରେ ସେହି ଦେଶ 'ବିକଶିତ' ବୋଲି ବିଚାର କରାଯିବ।  ନରୱେ ଦେଶ ୦.୯୮୧ ସ୍କୋର ରଖି ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି। ଅର୍ଥାତ, ଏହି ଦେଶ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ 'ବିକଶିତ' ଦେଶ। ମାତ୍ର ୦.୬୪୪ ସ୍କୋର ରଖି ଆମ ଦେଶ ୧୯୧ଟି ଦେଶର ସୂଚୀରେ ଦୟନୀୟ ୧୩୪ତମ ସ୍ଥାନରେ ଅଛି।

ବିକାଶର ସ୍ତରକୁ ଆଉ ଏକ ସୁଚକାଙ୍କରେ ମପାଯାଏ। ତାହା ହେଲା, 'ହ୍ୟାପିନେସ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ' ବା ଖୁସି ସୁଚକାଙ୍କ। ଯେଉଁ ଦେଶର ଲୋକ ଯେତେ ଖୁସି ସେହି ଦେଶ ସେତେ ବିକଶିତ। ମାନବ ସୁଚକାଙ୍କର ସର୍ବାଗ୍ରେ ଥିବା ନରୱେ ଦେଶର ଲୋକମାନେ ଖୁସି ସୁଚକାଙ୍କରେ ବି ସବୁଠୁ ଉପରେ। ଅର୍ଥାତ, ସେହି ଦେଶର ଲୋକେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଖୁସି ଓ ତୃପ୍ତ। ଆମ ଦେଶ 'ଖୁସି ସୁଚକାଙ୍କ'ରେ ବି ନିହାତି ତଳେ ଗଡୁଛି। ବିଶ୍ୱର ୧୪୬ଟି ଦେଶର ସୂଚୀରେ ଭାରତ ୧୧୬ତମ ସ୍ଥାନରେ ଅଛି। 

୨୦୨୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ମାନବ ଉନ୍ନୟନ ସ୍କୋର ସ୍କୋର ଥିଲା ମାତ୍ର ୦.୫୯୭। ଦେଶର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ପ୍ରଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶା ଲଜ୍ଜ୍ୟାଜନକ ୩୦ତମ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା। ଭାରତର ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ଥିବା କେରଳର ସ୍କୋର ଥିଲା ୦.୭୫୨। ଆଜି ଓଡ଼ିଶାର ମାନବ ସୁଚକାଙ୍କ ସ୍କୋର ଯାହା ଅଛି ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ଚୀନର ସ୍କୋର ପ୍ରାୟ ସେତିକି ଥିଲା। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଚୀନ ଖାଲି ଆଖିଦୃଶିଆ ନୁହଁ, ଭେଳିକି ହୋଇଯିବା ଭଳି ହାରରେ ପ୍ରଗତି କରିଛି। କିନ୍ତୁ ସେତିକି କରି ବି ଆଜି ତାହାକୁ 'ବିକଶିତ' ଦେଶ ବୋଲି ଏବେବି ଗଣାଯାଉ ନାହିଁ।

ଓଡିଶା ୨୦୩୬ରେ ବିକାଶର କେଉଁ ସ୍ତର ହାସଲ କରିବ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ତାଙ୍କ ସରକାର ତାହା ନିହାତି ଭାବରେ ସ୍ଥିର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।  ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥିର ହେବା ପରେ ହିଁ ସେହି ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପନ୍ଥା ସ୍ଥିର କରିବା ସହଜ ହୋଇଥାଏ। ୨୦୧୫ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱ 'ପୋଷଣୀୟ ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ' ଯାହାକୁ ଇଂରାଜୀରେ 'ସଷ୍ଟେନେବଲ ଡେଭେଲପମେଣ୍ଟ ଗୋଲ' କୁହାଯାଏ ତାହାର ଠୋସ୍ ଓ ମାପ କରିହେଉଥିବା ସୂଚକାଙ୍କ ସ୍ଥିର କରାହେଲା । ସେହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବା ଦିଗରେ ବିଶ୍ୱ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ କେତେଦୂର ଅଗ୍ରଗତି କରୁଛନ୍ତି ତାହାର ନିୟମିତ ତର୍ଜମା ଚାଲିଛି। ସେମିତି, ଓଡିଶା ୨୦୩୬ ସୁଦ୍ଧା କେଉଁ ସ୍ତରର ବିକାଶ ହାସଲ କରିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରିବା ସହିତ ସେହି ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ହାସଲ କରିବାରେ କେତେ ଦୂର ଅଗ୍ରଗତି କରୁଛନ୍ତି ତାହାର ନିରନ୍ତର ସମୀକ୍ଷା କରିବା ଦରକାର।

ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବାଗ୍ରେ ଥିବା ଦେଶମାନଙ୍କରେ ବିଦ୍ୟାଳୟର ମାନ ଅତି ଉନ୍ନତ। ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତେ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ନ୍ତି ଓ ପଢିବା ସେଇଠି ମାଗଣା। ସେହି ଦେଶମାନଙ୍କରେ ସରକାରୀ ଚିକିତ୍ସା ସେବା ଅତି ଉନ୍ନତ ତଥା ମାଗଣା। ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତେ ସରକାରୀ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ସେବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି। ଏଞ୍ଜେଲା ମର୍କେଲ ୧୬ ବର୍ଷ ଧରି ବିତ୍ତଶାଳୀ ଜର୍ମାନୀ ଦେଶର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଶାସିକା ଥିଲେ। ସେ ଧନୀ ବି ଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ସନ୍ତାନମାନେ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ହିଁ ପଢିଥିଲେ। ନରୱେର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ଜୋନାସ ଷ୍ଟୋର। ତାଙ୍କ ଝିଅ କୌଣସି ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ବେସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ନୁହଁ, ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ନ୍ତି। ସେମାନେ ଅସୁସ୍ଥ ହେଲେ କୌଣସି ବେସରକାରୀ ଡାକ୍ତରଖାନା ନୁହଁ ସରକାରୀ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ହିଁ ଚିକିତ୍ସା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ମାଗଣା କିନ୍ତୁ ଅତି ଉନ୍ନତ ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା  ଯୋଗାଇବା ସରକାରଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ସେହି ଦେଶ ସବୁ ଗ୍ରହଣ କରି ନେଇଛନ୍ତି। ସେଠି ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷାର ବଳୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁଦୃଢ। କେହି ଅସହାୟ ଓ ନିଃସହାୟ ପ୍ରାୟ ମନେ କରନ୍ତି ନାହିଁ। ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୂଚୀର ଥିବା ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଦେଶରେ ସାର୍ବଜନୀକ ଗମନାଗମନ ମାଗଣା ବା ନିହାତି ଶସ୍ତା ଅଟେ। 

ତାହାକୁ ବିକଶିତ ରାଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଯେଉଁଠି (୧) ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଅଧିକ ଥିବ, (୨) ଲୋକଙ୍କର ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ଉଚ୍ଚ ଥିବ, (୩) ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ରୋଜଗାର ମିଳୁଥିବ, (୪) ଆଇନର ଶାସନ ଥିବ ତଥା ଶାସନତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୁଦୃଢ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ, ପାରଦର୍ଶୀ ଓ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ଥିବ, (୫) ଉନ୍ନତ ମାନର ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ଗମନାଗମନ ଓ ଯୋଗାଯୋଗର ସୁବିଧା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବ, (୬) ଶିଳ୍ପ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବ୍ୟବହାରର ଉଚ୍ଚ ସୋପାନରେ ଥିବେ, (୭) ଉନ୍ନତ ଓ ସ୍ଥିର ସଂସ୍ଥାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିବ, (୮) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଭେଦଭାବ ନ ଥିବ, (୯) ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚମାନର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବ, (୧୦) ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚମାନର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବ, (୧୧) ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ସୁରକ୍ଷାର ସୁଦୃଢ ଢାଲ ଥିବ; ଏବଂ, (୧୨) ଲୋକେ ଖୁସିରେ ରହୁଥିବେ।

ଆମେ ଆଶା କରିବା ଯେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଆଉ ୧୨ ବର୍ଷରେ ଓଡିଶାକୁ ସେହି ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚାଇବାର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖିଛନ୍ତି। ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କାହାକୁ 'ବିକଶିତ ରାଜ୍ୟ'ର ମାପକ ଭାବରେ ନେଇଛନ୍ତି ତାହା ଜଣାଇନାହାନ୍ତି I ସେ ନିଜେ ତାହା ବୁଝିନାହାନ୍ତି ବୋଲି କହିବାର ଧୃଷ୍ଟତା ଆମେ ଅନ୍ତତଃ ଏବେ କରିବା କଥା ନୁହେଁ I  ଆମେ ଆଶାକରୁଛୁ ଯେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ତାଙ୍କ ସରକାର ୨୦୩୬ ସୁଦ୍ଧା ଓଡିଶାକୁ 'ବିକଶିତ ରାଜ୍ୟ' କରିଦେବାର ଘୋଷଣାକୁ ଅତି ଗମ୍ଭୀରାତାର ସହ ନେବେ I

(A slightly shortened version of this article was published in Dharitri on 22-10-2024. The e-paper version of that article can be accessed at https://dharitriepaper.in/edition/16968/bhubaneswar/page/6 and the web version is available at https://www.dharitri.com/odisha-is-on-the-way-to-world-wonders/)