ଦରକାର ସିନ୍ଧୁ କିନ୍ତୁ ପାନୀୟ ଜଳ ଯୋଗାଣ ବଢ଼ୁଛି ବିନ୍ଦୁରେ

ବଜେଟ ଅଭିଭାଷଣରେ ଓଡ଼ିଶାର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ  ବିଗତ ୧୭ ବର୍ଷରେ ପାଇପ ଯୋଗେ ପାନୀୟ ଜଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଉଥିବା ଜନସଂଖ୍ୟା ଗ୍ରାମଞ୍ଚଳରେ ୪ ଲକ୍ଷରୁ ବଢ଼ି ୧୫୦ ଲକ୍ଷରେ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ୩୧ ଲକ୍ଷରୁ ବଢ଼ି ୬୬ ଲକ୍ଷରେ ପହଞ୍ଚିଛି ବୋଲି କହିବା ଶୁଣି ଅନେକ ଆଖି ନିଶ୍ଚୟ ଖୋସି ହୋଇଯାଇଥିବ । ଚାରି ଲକ୍ଷରୁ ୧୫୦ ଲକ୍ଷ କହିଲେ ପ୍ରାୟ  ୩୬୫୦% ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଯଦି ଏହି ତଥ୍ୟ ଠିକ୍ ତାହାହେଲେ ଏହି ୧୭ ବର୍ଷରେ ଲୋକଙ୍କୁ ପାଇପ ପାଣିର ସୁବିଧା ଯୋଗାଣ ପ୍ରତିବର୍ଷ ହାରାହାରି ଭାବରେ ୨୩.୮% ହାରରେ ବଢ଼ିଛି । ଏବେ ଲୋକେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବେ ଯେ ଯଦି ସେତିକି ହାରରେ ଲୋକଙ୍କୁ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣ ସୁବିଧା ବଢ଼ିଛି ତେବେ ମାନ୍ୟବର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଅଭିଭାଷଣରେ କାହିଁକି କହିଲେ ଯେ ଆସନ୍ତା ୨୦୧୮-୧୯ ବର୍ଷରେ ପାଇପ ଜଳ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପହଞ୍ଚ ୧୦% ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଇବୁ! ଏହି ବୃଦ୍ଧିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ତାହା ହେଲେ ତ ପୂର୍ବ ବର୍ଷମାନଙ୍କରେ ହାସଲ ହୋଇଥିବା ବୃଦ୍ଧିହାରଠାରୁ ଢେର କମ୍! ଅଡ଼ୁଆ ରହୁଛି ସେଇଠି । ମୂଳ କମ୍ ବା ଛୋଟ ଥିଲେ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧିହାର ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ଅଧିକ ପରିଶ୍ରମ ପଡ଼େ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ମୂଳ ବଡ ହୋଇଗଲେ ପରିଶ୍ରମ ଅଧିକ ଲାଗେ । ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣରୁ ଏହା ଦେଖିବା । ଧରନ୍ତୁ, ୫ଟି ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ଥିଲା ।  ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଆଉ ୫ଟି ବଢ଼ି ୧୦ଟି ପ୍ରକଳ୍ପ ହେଲା । ଏହା କହିହେବ ଯେ ୧୦୦% ବଢ଼ିଗଲା । ସେତିକି ବୃଦ୍ଧିହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ୫ଟି ନୁହେଁ, ୧୦ଟି ପ୍ରକଳ୍ପ ଦରକାର ହେବ । ଖୁବ୍ ଛୋଟ ମୂଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣରେ ହୋଇଥିବା ବୃଦ୍ଧି ଖୁବ୍ ବଡ଼ ଲାଗୁଛି କିନ୍ତୁ ସରକାରଙ୍କ ସେହିଭଳି ଅଙ୍କ ପ୍ରଦାନ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିକଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଦୌ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁନାହିଁ ।

ଗତ ଜାନୁୟାରୀ ୧ ତାରିଖରେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଉତ୍ତର ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମଞ୍ଚଳର ୧କୋଟି ୬୨ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି । ଏହା ମୋଟ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅଧାରୁ କମ୍ ହେଲେ ବି ଆଖିଦୃଶିଆ ଲାଗୁଛି । କିନ୍ତୁ ଏହି ତଥ୍ୟ ବି ବାସ୍ତବତାର ପ୍ରତିଫଳନ ନୁହେଁ କାରଣ ଗାଁ ବା ବସତିରେ ପାଇପ ଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପଟେ ହୋଇଗଲେ ବସତିର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପାଇପ ଜଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଗଲା ବୋଲି ଧରି ନିଆଯାଏ । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ସେହି ଉତ୍ତରରୁ ଏହା ବି ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ରାଜ୍ୟର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ମାତ୍ର ୨୬% ବସତିକୁ ହିଁ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପହଞ୍ଚିପାରିଛି । ଏହା ଜଣାଏ ଯେ ବଡ଼ ବସତିରେ ପାଇପ ପାଣିର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧିକ ହୋଇଛି । ତେବେ, ଏହି ସଂଖ୍ୟା ବି ବାସ୍ତବତାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିଫଳନ ନୁହେଁ କାରଣ ତାହା ଲୋକେ କେଉଁ ସ୍ତରରେ ଓ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ହାସଲ କରିପାରୁଛନ୍ତି ତାହା ଦେଖାଉ ନାହିଁ  । ଗତ ଫେବୃୟାରୀ ୬ ତାରିଖରେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଆଉ ଏକ ଉତ୍ତର ରଖି ସରକାର କହିଥିଲେ ଯେ ଓଡ଼ିଶାର ୨,୦୫,୫୮୪ ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ପାଖରେ ହିଁ ଘରୋଇ ପାଇପ ସଂଯୋଗ ରହିଛି । ଏହା ବୋଧହୁଏ ପୁରୁଣା ତଥ୍ୟ ଥିଲା । ଗ୍ରାମ୍ୟ ଜଳଯୋଗାଣ ବିଭାଗର ସଦ୍ୟତମ ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ୨୦୧୮ ମସିହାର ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୪ ତାରିଖ ସୁଦ୍ଧା ୩,୦୪,୦୦୬ଟି ପରିବାର ପାଖରେ ହିଁ ଘରୋଇ ପାଇପ ଜଳ ସଂଯୋଗ ଥିଲା । ଏହି ସଂଖ୍ୟା ହିଁ ବାସ୍ତବତାର ପ୍ରତିଫଳନ ଅଟେ । ଏହି ସଂଖ୍ୟା ଜଣାଏ ଯେ ରାଜ୍ୟର ମାତ୍ର ୩.୭୩% ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ପାଖରେ ହିଁ ଘରୋଇ ପାଇପ ସଂଯୋଗ ଥିଲା । ଆହୁରି ବିକଟ ସ୍ଥିତି ଅଛି । ରାଜ୍ୟର ୮ଟି ଜିଲ୍ଲାର ଗ୍ରାମଞ୍ଚଳରେ ଘରୋଇ ସଂଯୋଗ ୧%ରୁ ମଧ୍ୟ କମ୍ ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ପାଖରେ ଉପଲବ୍ଧ ଅଛି । ଏହା ହେଲା ଓଡ଼ିଶାର ନିଚ୍ଛକ ବାସ୍ତବତା ।

ଏମିତି ଏକ ବିକଟ ସ୍ଥିତିକୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ଭାଷଣରେ ଉଜାଗର କରିଥିଲେ ଭଲ ହୋଇଥାନ୍ତା ।  କିନ୍ତୁ ତାହା ନ କରି ସେ କହିଲେ ଯେ ୨୦୧୮-୧୯ ବର୍ଷରେ ଅଧିକ ୧୦% ଲୋକଙ୍କୁ ପାଣି ଯୋଗାଇଦେବୁ । ଯେହେତୁ ସେ ଖାଲି ଗ୍ରାମ୍ୟ ବୋଲି କହିନାହାନ୍ତି ଏହାକୁ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଓ ସହରୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୋଲି ବୁଝାଯିବ । ଗାଁ ବା ବସ୍ତିରେ ପ୍ରକଳ୍ପଟିଏ କରି ସାରା ଗାଁର ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କୁ ପାଣି ଯୋଗାହୋଇଛି ବୋଲି ସରକାର ଧରି ନିଅନ୍ତି । ସେହିଭଳି ବିଚାରରେ ମଧ୍ୟ ୨୦୧୮-୧୯ ବର୍ଷରେ ଉଭୟ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଓ ସହରରେ ପାଇପ ପାଣିର ପହଞ୍ଚ ବର୍ତ୍ତମାନର ୨.୧୬ କୋଟି ଲୋକରୁ ଆଉ ପ୍ରାୟ ୨୨ କୋଟି ବଢି ପ୍ରାୟ ୨.୩୮ କୋଟି ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ହିଁ ପହଞ୍ଚିପାରିବ । ଏମିତିରେ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପାଇପ ପାଣି ପହଞ୍ଚିବ କେବେ?  କାରଣ, ସେତିକି ବଢ଼ି ମଧ୍ୟ ତାହା ରାଜ୍ୟର ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅଧାରୁ ତଥାପି ବି କମ୍ ହେବ । ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପାଇପ ଜଳ ପହଞ୍ଚାଇବାର ସ୍ଥିତି ଏମିତି ବିକଟ ଥିବା ବେଳେ ପ୍ରତି ପରିବାର ପାଖରେ ଘରୋଇ ପାଇପ ସଂଯୋଗ ପହଞ୍ଚାଇବାର ଯୋଉ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ତାହାର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ କହିବା ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀ ତନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ସାହସ ନ ରହିବା ସ୍ୱାଭାବିକ । ଅନ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ଦେଇ ଭୂଲାଇ ଦେବା କଥା ।   

୨୦୧୧ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏକ ‘ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ ପ୍ଲାନ’ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ସେଥିରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଯେ  ୨୦୧୭ ସୁଦ୍ଧା ୫୫% ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ପାଖରେ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣର ପହଞ୍ଚ ଥିବ ଓ ଅନ୍ୟୁନ ୩୫% ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ନିଜର ଘରେ ଘରୋଇ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ପାଉଥିବେ । ୨୦୧୭ ସରିଗଲା କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ପାଇଥିବା ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ସଂଖ୍ୟା  ଲକ୍ଷ୍ୟର ଦଶଭାଗର ଭାଗେରେ ରହିଗଲା । ସେହି ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ ପ୍ଲାନରେ ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ଅନ୍ୟୁନ ୮୦% ପରିବାର ପାଖରେ ଘରୋଇ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ପହଞ୍ଚାଯିବ ବୋଲି ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଛି । ଚଳିତ ବର୍ଷକୁ ମିଶାଇ ଆଉ ୪ବର୍ଷ ରହିଲା । ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ହାରାହାରି ୩୯ ଲକ୍ଷ ପରିବାର ପାଖରେ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ପହଞ୍ଚିବା ଦରକାର । ଅନ୍ୟଭାବରେ କହିଲେ ଏବେ ସାରା ଓଡ଼ିଶାରେ ମୋଟରେ ଯେତିକି ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବାର ପାଖରେ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ଅଛି, ଆଗାମୀ ଚାରି ବର୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷରେ ତାହାର ୧୩ଗୁଣା ଅଧିକ ପରିବାର ପାଖରେ ଟ୍ୟାପ ସଂଯୋଗ ପହଞ୍ଚିବା ଦରକାର ଅଛି । ଓଡିଶା ସରକାରଙ୍କ ବଜେଟ ଓ ବିଗତ ବର୍ଷମାନଙ୍କର ଗତି ଦେଖି ତାହା ମୁଙ୍ଗେରୀଲାଲର ସୁନେଲୀ ସ୍ୱପ୍ନ ଭଳି ଲାଗିଲାଣି ।

୨୦୧୮-୧୯ ବର୍ଷର ବଜେଟରେ ବିଭିନ୍ନ ପାଇପ ଜଳ ଯୋଗାଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ ବଜେଟ ତଥା ଅନ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ଜୁଟାଇ ସମୁଦାୟ ୩,୦୦୦ ହଜାର କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯିବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଦୂର୍ଭାଗ୍ୟ ଯେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଗ୍ରାମ୍ୟ ଜଳଯୋଗାଣ ପାଇଁ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଣକୁ ଖୁବ୍ ସୀମିତ କରିସାରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ, ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦାୟିତ୍ୱ ଆହୁରି ବଢ଼ି ଯାଇଛି । ମରାମତି ଦେଖରେଖ ପାଇଁ ବରାଦ ବ୍ୟତୀତ ଅର୍ଥ କମିଶନରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ଅର୍ଥର ଅନ୍ୟୁନ ୩୦% ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ । ପଇସା ଅଛି, କିଛି ଉଦ୍ୟମ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟର ଅଭାବ ଅଛି । କେତେ ବସ୍ତିରେ ବା କେତେ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପାଣି ପହଞ୍ଚିଲା ନୁହଁ, କେତେ ଘରେ ଟ୍ୟାପ ଲାଗିଲା ତାହା ମାପକାଠି ହେବା ଦରକାର ।  

(This article was originally published in my fortnightly column 'Tatwa O Tarka' in Dhartri on March 28, 2018. You may access that article at http://www.dharitri.com/e-Paper/Bhubaneswar/280318/p6.htm (